Toen Trier de hoofdstad was van het Gallisch-Romeinse rijk, plantten de nieuwe heersers wijn langs de Moezel. Wat later werd daarop voortgeborduurd door de koning van Frankrijk (Karel de Grote et al), de machtige bisschoppen van Toul en de hertogen van Lotharingen. In 1880 stond er bij Toul zo’n 8000 hectare aangeplant. Tussen 1870 en 1945 ging het mis, met de phylloxera. En met oorlogen (1870, 1914, 1939-1945) die dwars door de gebieden trokken en de opkomende industrialisatie van Lotahringen, die alle mankracht die maar te vinden viel van het land weg trokken.
Pas sinds 1951 begonnen lokale liefhebbers-boeren de resten van de wijngaarden, toen nog slechts hier en daar een rijtje stokken (30 hectare flink naar boven afgerond), weer langzaam uit te bouwen op wat inmiddels bos, aalbes- cassis- en mirabelle-boomgaarden was geworden. In de jaren ’90 werd een forse kwaliteitssprong gemaakt, en per 1998 kwam daar de AOC-status uit voort. Sindsdien is men nog verder gegaan met de kwaliteitsverbeteringen…
Tegenwoordig vormen de acht Toul’se dorpen Lucey, Bruley, Pagney-Derrière-Barrine, Domgermain, Charme-La-Côte, Mont-Le-Vignoble, Blenod-Les-Toul en Bulligny samen de AOC Côtes de Toul van 500 hectare waarvan 150 hectare nu feitelijk reeds zijn aangeplant. De klei-kalk-mergelbodem liggen gesandwitcht tussen twee kalklagen; de ene ligt dieper en houdt de Moezel van de Maas gescheiden, de andere ligt aan de oppervlakte en zorgt voor een goede drainage. De wijnhellingen liggen Zuidelijk en Zuid-Westelijk, wat een optimale zon-opbrengst geeft en beschermt tegen de meeste Westelijke winden en tegen de kou uit het Noorden. (Zie kaartje onderin)
Middenin dit gebied, bij Lucey, heeft Domaine haar 30 hectare met Gamay, Pinot Noir, Pinot Gris en Auxerrois. De familie zelf zit al sinds de tijden van de bisschoppen van Toul in Lucey, wijn makend van vader op zoon. Na de neergang waren de wijnboeren overgegaan op verkoop van de oogst aan anderen, onder andere voor tafelconsumptie, maar in 1971 pikte Jean Lelièvre de draad van het zelf wijn maken weer op. Dit leverde al snel een gouden medaille op tijdens het Concours Générale Agricole. Na hun studie en werkervaring in de Champagne en de Bourgogne namen de drie broers André, Jean-Marie en Roland het stokje over en begonnen vroegere wijngaarden weer serieus te cultiveren. Stap voor stap hebben ze zo weer 19 hectare in productie gekregen. Na het vertrek van Jean Marie naar de Bourgogne (Les Larrets Hautes-Côtes De Nuits) en André die zich terugtrok, is het huis nu aan de volgende generatie overgedragen. Ieder zijn ding; de wijnbouw en œnologie is aan Vincent en de commercie en bedrijfsvoering aan David. Deze kinderen van Roland hebben al wijn(be)studerend een flinke reis rond de wereld gemaakt, landen bezoekend als Argentinië, Australië, Bordeaux, Bourgogne, Champagne, Chili, Duitsland, Languedoc, Spanje, Uruguay en de Verenigde Staten. Inmiddels zijn ze alweer tien jaar terug in Lucey om de traditie van vader en grootvader voort te zetten.
Driekwart van de percelen is in gebruik voor de AOC Côtes de Toul, het andere kwart is voor de Leucquois, de Méthode Traditionnelle van het huis.
Wij voeren van dit Domaine de volgende wijnen:
- Empreintes; de ingang
- Gris de Toul; een specialiteit
- Evèques Gris de Toul; de millésimé
- Evèques Pinot Noir; de millésimé van de gewone
- Auxerrois; absoluut mooi
- Leucquois; een fraaie Méthode Traditionelle
Naast de wijngaarden staat ongeveer 1,5 hectare Mirabelles de Lorraine (gele (kroosjes)pruim) boomgaarden, primair voor de verkoop en voor de distilleerderij (Domaine Lelièvre verkoopt naast wijn ook diverse andere producten).
Ieder jaar gaan er zo’n 100.000 flessen de kelder uit, voornamelijk naar particulieren (40%), de beter wijnwinkels en gespecialiseerde distributeurs (25%) en rechtstreeks naar restaurants (15%). 60% wordt lokaal verkocht (de beide broers zijn zeven dagen per week in de winkel bij de wijnmakerij), maar verkoop aan de rest van Frankrijk groeit snel, onder andere door webwinkels. Inmiddels gaat ook zo’n 20% naar het buitenland; met Europa aan de leiding maar ook de Verenigde Staten en Japan tellen mee.
Samen met de Duitse en Luxemburgse collega’s is een grensoverschrijdend initiatief gestart, de GIE Européén Terroir Moselle, om in de gezamenlijke geschiedenis en wijntraditie over 550km langs de Moezel vooruit te helpen. Totaal beslaat dit initiatief bijna 10.000 hectare op de rivieroevers, met de Côtes de Toul als Zuidelijke toegangspoort:
